Uprawa roślin Tom 1-3

Podręcznik pt. „Uprawa roślin" to efekt realizacji idei polegającej na odejściu od podziału uprawy roślin na ogólną i szczegółową. Inspiracją do powstania tego opracowania było płynące z wielu ośrodków akademickich poparcie dla tego przedsięwzięcia, wynikające z faktu, że uprawa roślin jest jedna. Podział na ogólną i szczegółową uprawę nie wytrzymał próby czasu, gdyż był nadmiernie obarczony zaszłościami historycznymi i obecnie nie opisuje rzeczywistości występującej w polskim rolnictwie, ponieważ uprawa roślin jest bezprzymiotnikowa. Chciałbym nadmienić, że ostatnie ogólnopolskie wydanie podręcznika ze szczegółowej uprawy roślin miało miejsce w 2003 r., a ogólnej uprawy roli i roślin w 1996 roku. Dlatego nakazem chwili było opracowanie nowego podręcznika, na miarę XXI wieku. „Uprawa roślin" składa się z trzynastu części zebranych w trzech tomach i przeznaczona jest dla szerokiego kręgu odbiorców — studentów, producentów rolnych i pracowników nauki zajmujących się produkcją roślinną. Pewne usterki, nieodłączne dla dzieła zbiorowego pisanego przez 42 autorów, rekompensowane są tym, że każdy rozdział opracował wybitny specjalista z dane-go zakresu. Słowa szczególnego podziękowania kieruję do Recenzentów — prof. dr. hab. Marka Mrówczyńskiego i prof. dr. hab. Aleksandra Szmigla, którzy przez wnikliwe recenzje nadali ostateczną formę temu opracowaniu.
Andrzej Kotecki

Jest już dostępny 4 Tom tej publikacji

Spis treści:

TOM 1
Słowo wstępne 13
Część I. Wprowadzenie do produkcji roślinnej Andrzej Kotecki
1. Początki rolnictwa, erozja genetyczna roślin uprawnych 17
2. Charakterystyka produkcji roślinnej w Polsce 23
3. Systemy uprawy 33
Literatura 45

Część II. Nauka o siedlisku Janina Skrzyczyńska Barbara Gąsiorowska
1. Agroekosystem jako antropogeniczny układ przyrodniczy 49
2. Warunki klimatyczne 59
2.1. Warunki świetlne w siedlisku 60
2.1.1. Znaczenie światła dla roślin 62
2.1.2. Wskaźniki wykorzystania warunków świetlnych w procesie fotosyntezy 66
2.1.3. Reakcje roślin na długość okresu światła i ciemności 73
2.1.4. Światło a specyfika produkcji ogrodniczej 78
2.1.5. Regulacja warunków świetlnych w produkcji polowej roślin 79
2.2. Warunki ciepine w siedlisku 80
2.2.1. Temperatura gleby i powietrza 81
2.2.2. Wymagania ciepine roślin 83
2.2.3. Znaczenie temperatury dla roślin 86
2.2.4. Klimatyczne pory roku 87
2.2.5. Niekorzystne zjawiska meteorologiczne w polowej uprawie roślin 90
2.3. Warunki wodne w siedlisku 93
2.3.1. Opady atmosferyczne 94
2.3.2. Wskaźniki warunków wilgotnościowych powietrza 96
2.3.3. Znaczenie wody dla roślin 97
2.3.4. Bilans wodny rośliny 99
2.3.5. Potrzeby wodne roślin uprawy polowej 101
2.3.6. Stosunki wodne gleb 104
2.3.7. Bilans wodny gleby 105
2.3.8. Regulowanie warunków wodnych w siedlisku 106
2.4. Powietrze atmosferyczne 108
2.4.1. Skład powietrza atmosferycznego i jego znaczenie dla roślin 108
2.4.2. Zanieczyszczenie powietrza 111
2.4.3. Wiatr jako czynnik siedliska 112
2.4.4. Bezpośredni i pośredni wpływ wiatru na rośliny 113
2.4.5. Regulowanie działania wiatru 114
3. Warunki glebowe 117
3.1. Właściwości siedliska związane z produkcją roślinną 117
3.2. Właściwości chemiczne gleb 118
3.3. Właściwości fizykochemiczne gleb 127
3.4. Właściwości fizyczne gleb 132
3.5. Materia organiczna gleb 148
3.6. Właściwości biotyczne gleb 155
3.7. Charakterystyka wartości gleb użytkowanych rolniczo 166
3.8. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej 179
4. Rzeźba terenu, ekspozycja i nachylenie stoku 185
5. Kompleksowe działanie czynników siedliskowych 191
5.1. Bierne i czynne regulowanie czynników siedliska 191
5.2. Czynniki siedliska kształtujące rozwój roślin 192
5.2.1. Stres środowiskowy 193
5.2.2. Odporność na niedobór wody 195
5.2.3. Odporność na obniżoną temperaturę 197
5.2.4. Tolerancja na niekorzystne warunki glebowe - zasolenie gleby 198
6. Krajobraz rolniczy w zachowaniu różnorodności biologicznej 201
Literatura 207

Część III. Teoria i praktyka uprawy roli Iwona Jaskulska Dariusz Jaskulski Roman Wacławowicz Lesław Zimny
1. Podstawowa terminologia uprawowa (Lesław Zimny, Roman Wacławowicz) 211
2. Właściwości fizyczne gleby (Lesław Zimny, Roman Wacławowicz) . 215
2.1. Układ roli 215
2.1.1. Zagęszczenie gleby 216
2.1.2. Porowatość gleby 218
2.1.3. Właściwości wodne gleb 220
Ruch wody w glebie 223
2.1.4. Optymalna wilgotność uprawowa 226
2.1.5. Właściwości powietrzne gleby 227
2.2. Zwięzłość gleby 230
2.3. Struktura gleby 232
3. Kategorie i właściwości agronomiczne gleby (Lesław Zimny, Roman Wacławowicz) 241
3.1. Kategorie agronomiczne 241
3.2. Właściwości agronomiczne 244
4. Cele i zadania uprawy roli (Lesław Zimny, Roman Wacławowicz) . . 251
5. Zabiegi uprawowe (uprawki) (Lesław Zimny, Roman Wacławowicz) • 261
5.1. Zabiegi odwracające (orki) 262
5.1.1. Charakterystyka pracy plugów 267
Podział pługów ze względu na ich budowę 267
Podział pługów ze względu na sposób wykonywania orki 268
Podział pługów ze względu na sposób ich połączenia z ciągnikiem 268
5.1.2. Sposoby wykonania orki 270
Orka zagonowa 271
Orka w skład (w zgon) 271
Orka w rozorywkę (w rozgon) 274
Orka kombinowana 275
Orka w okólkę 276
Orka w figurę 277
Orka bezzagonowa (jednostronna) 278
Orka on-land (po caliźnie) 278
5.1.3. Rodzaje orek 279
Orki zasadnicze 279
Podorywka 279
Orka siewna 281
Orka razówka 282
Orka przedzimowa (ziębla) 282
Orki uzupełniające 284
Orka wiosenna 284
Orka odwrotka 284
Orki specjalne 284
Orka użytków zielonych 285
Orka agromelioracyjna 285
5.1.4. Ocena orki (konkursy orek) 286
5.2. Zabiegi spulchniające i wyrównujące 288
5.2.1. Włókowanie i równiarkowanie 288
5.2.2. Bronowanie 289
5.2.3. Kultywatorowanie (drapaczowanie) 295
5.2.4. Gryzowanie (uprawa roli glebogryzarką) 297
5.2.5. Głęboszowanie 298
5.3. Zabiegi ugniatające i kruszące 301
5.3.1. Wałowanie ugniatające 301
5.3.2. Wałowanie wgłębne 304
5.3.3. Wałowanie kruszące 306
5.4. Agregatowanie narzędzi 309
6. Zespoły zabiegów (uprawek) (Iwona Jaskulska, Dariusz Jaskulski) 315
6.1. Zespół zabiegów pożniwnych 316
6.2. Zespół zabiegów przedsiewnych letnich i jesiennych 321
6.3. Zespół zabiegów przedzimowych 325
6.4. Zespół zabiegów przedsiewnych wiosennych 329
6.5. Zespół zabiegów pielęgnowania roślin 332
7. Systemy uprawy roli (Iwona Jaskulska, Dariusz Jaskulski) 337
7.1. System klasyczny (płużny) 338
7.2. Systemy uproszczone (bezpłużne) 340
7.2.1. Całopowierzchniowe systemy uprawy bezorkowej 343
7.2.2. Ograniczone, strefowe systemy uprawy bezorkowej 346
Uprawa pasowa 346
Uprawa redlinowa 348 7.3.
Uprawa zerowa (siew bezpośredni) 349
8. Uprawa konserwująca (Iwona Jaskulska, Dariusz Jaskulski) 353
9. Stosowanie nawozów, w tym naturalnych i organicznych, a uprawa roli (Iwona Jaskulska, Dariusz Jaskulski) 357
10. Całokształt uprawy roli pod różne grupy roślin (Iwona Jaskulska, Dariusz Jaskulski) 361
10.1. Rośliny ozime 361
10.2. Rośliny jare wczesnego siewu 363
10.3. Rośliny jare późnego siewu 364
11. Uprawa gleb różnych kategorii agronomicznych (Iwona Jaskulska, Dariusz Jaskulski) 367
11.1. Gleby mineralne bardzo lekkie i lekkie 367
11.2. Gleby ciężkie i bardzo ciężkie 369
11.3. Gleby organiczne 371
12. Uprawa gleb na terenach urzeźbionych (Iwona Jaskulska, Dariusz Jaskulski) 373
13. Efektywność energetyczna i ekonomiczna uprawy roli (Iwona Jaskulska, Dariusz Jaskulski) 377
14. Wpływ uprawy roli na środowisko (Iwona Jaskulska, Dariusz Jaskulski) 381
14.1. Gleba 382 14.1.1.Erozja gleby 382
14.1.2. Właściwości fizyczne 385
14.1.3. Właściwości chemiczne 387
14.1.4. Właściwości biologiczne 388
Bioróżnorodność 389
Zachwaszczenie 391
14.2. Woda 394
14.3. Powietrze 395
Literatura 397

Część IV. Materiał siewny i siew Roman Wacławowicz Lesław Zimny
1. Materiał siewny 401
1.1. Definicje 401
1.2. Kategorie i stopnie kwalifikacji materiału siewnego 403
1.3. Ocena materiału siewnego 405
1.3.1. Kwalifikacja polowa 406
1.3.2. Ocena laboratoryjna materiału siewnego 407
Pobieranie próbek nasion 408
Metody oceny materiału siewnego 410
1.3.3. Wartość użytkowa materiału siewnego 415
1.4. Uszlachetnianie materiału siewnego 416
1.4.1. Zabiegi przyspieszające kiełkowanie nasion i zwiększające ich wigor 417
1.4.2. Zabiegi zwiększające odporność nasion na choroby i szkodniki 419
1.4.3. Szczepienie 421
Szczepienie roślin bobowatych 421
Szczepienie azotobakteryną 422
Szczepienie trichodermą 423
Szczepienie fosforobakteryną 423
1.4.4. Zabiegi ułatwiające wysiew 423
2. Siew 425
2.1. Przygotowanie łoża siewnego 425
2.1.1. Błędy popełniane w przygotowaniu roli do siewu 427
2.2. Warunki niezbędne do kiełkowania nasion 429
2.3. Termin siewu 431
2.4. Głębokość siewu 438
2.5. Gęstość siewu 440
2.6. Sposoby siewu 443
2.7. Ocena siewu 448
2.8. Ocena wschodów 448
Literatura 451

Część V. Płodozmiany Piotr Kuc Ewa Tendziagolska Wiesław Wojciechowski Janina Zawieja
1. Systemy gospodarowania ziemią w ujęciu historycznym (Ewa Tendziagolska) 455
2. Skutki uproszczeń w następstwie roślin (Ewa Tendziagolska) 457
2.1. Specjalizacja zmianowań i monokultura
2.2. Choroby płodozmianowe
3. Najważniejsze pojęcia związane z płodozmianami (Wiesław Wojciechowski)
4. Czynniki zmianowania (Janina Zawieja) 457 458 463 467
4.1. Czynniki siedliskowe 473
4.2. Czynniki agrotechniczne 475
4.3. Czynniki organizacyjno-ekonomiczne 476
5. Elementy zmianowania — wartość i wymagania przedplonowe (Piotr Kuc). 477
5.1. Zboża ozime 477
5.2. Zboża jare 479
5.3. Rośliny okopowe 480
5.4. Rośliny bobowate grubonasienne (rośliny strączkowe, bobowate jednoroczne) 482
5.5. Rośliny bobowate drobnonasienne (motylkowate drobnonasienne, bobowate wieloletnie) 483
5.6. Rośliny przemysłowe 485
5.7. Rośliny pastewne jednoroczne 487
5.8. Międzyplony i plon wtóry 487
6. Konstruowanie płodozmianów (Wiesław Wojciechowski) 489
6.1. Określenie liczby pól w płodozmianie 489
6.2. Określenie wartości stanowiska w płodozmianie 490
6.3. Wyznaczenie kolejności elementów zmianowania w płodozmianie 491
6.4. Konstruowanie płodozmianów za pomocą członów zmianowania 492
6.5. Dobór gatunków 492
6.6. Wprowadzanie do płodozmianu międzyplonów 493
7. Typy i rodzaje płodozmianów (Piotr Kuc) 495
7.1. Płodozmiany polowe 495
7.2. Płodozmiany paszowe 497
7.3. Płodozmiany specjalne 498
7.4. Płodozmiany z polem wypadającym 500
8. Przejścia siewne (Wiesław Wojciechowski) 501
9. Funkcje płodozmianów (Janina Zawieja) 503
9.1. Utrzymanie potencjału bioenergetycznego gleby 504
9.2. Zapewnienie produkcyjności i wierności plonowania 506
9.3. Ograniczanie zachwaszczenia 507
9.4. Ochrona przed nasileniem chorób i szkodników 509
9.5. Ochrona przeciwerozyjna 510
9.6. Ochrona siedlisk przyległych przed eutrofizacją 511
9.7. Podtrzymywanie bioróżnorodności 512
10. Kryteria oceny płodozmianów (Ewa Tendziagolska) 515
11. Miejsce płodozmianów we współczesnych systemach gospodarowania rolniczego (Ewa Tendziagolska) 521
Literatura 527
Indeks 529

TOM 2
Część VI. Rośliny zbożowe Stanisław Bielski Wojciech Budzyński Bogdan Dubis Lilianna Głąb Tadeusz Michalski Józef Sowiński Władysław Szempliński
1. Charakterystyka zbóż (Władysław Szempliński, Wojciech Budzyński, Stanisław Bielski) 15
1.1. Znaczenie gospodarcze 15
1.2. Skład chemiczny ziarna i kierunki użytkowania 20
1.3. Biologia rozwoju 29
1.4. Systematyka użytkowa i botaniczna 57
2. Pszenica (Władysław Szempliński, Wojciech Budzyński, Stanisław Bielski) 61
2.1. Pochodzenie i historia uprawy 61
2.2. Znaczenie gospodarcze 62
2.3. Skład chemiczny 63
2.4. Właściwości biologiczne 66
2.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 72
2.6. Wymagania klimatyczne 74
2.7. Wymagania glebowe 76
2.8. Technologia uprawy pszenicy ozimej 77
2.8.1. Przedplon 77
2.8.2. Uprawa roli 79
2.8.3. Nawożenie 80
2.8.4. Siew 85
2.8.5. Ochrona łanu 90
2.8.6. Zbiór 98
2.9. Technologia uprawy pszenicy jarej 101
2.9.1. Przedplon 101
2.9.2. Uprawa roli 101
2.9.3. Nawożenie 102
2.9.4. Siew 104
2.9.5. Ochrona łanu 106
2.8.6. Zbiór 108
3. Żyto (Władysław Szempliński, Wojciech Budzyński, Stanisław Bielski) 109
3.1. Pochodzenie i historia uprawy 109
3.2. Znaczenie gospodarcze 110
3.3. Skład chemiczny 111
3.4. Właściwości biologiczne 114
3.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 118
3.6. Wymagania klimatyczne 119
3.7. Wymagania glebowe 120
3.8. Technologia uprawy żyta ozimego 121
3.8.1. Przedplon 121
3.8.2. Uprawa roli 121
3.8.3. Nawożenie 122
3.8.4. Siew 124
3.8.5. Ochrona łanu 126
3.8.6. Zbiór 128
4. Pszenżyto (Władysław Szempliński, Wojciech Budzyński, Stanisław Bielski) 129
4.1. Pochodzenie i historia uprawy 129
4.2. Znaczenie gospodarcze 130
4.3. Skład chemiczny 131
4.4. Właściwości biologiczne 133
4.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 135
4.6. Wymagania klimatyczne 137
4.7. Wymagania glebowe. 138
4.8. Technologia uprawy pszenżyta ozimego 139
4.8.1. Przedplon 139
4.8.2. Uprawa roli 139
4.8.3. Nawożenie 140
4.8.4. Siew 143
4.8.5. Ochrona łanu 145
4.8.6. Zbiór 149
4.9. Technologia uprawy pszenżyta jarego 149
4.9.1. Przedplon 149
4.9.2. Uprawa roli 149
4.9.3. Nawożenie 150
4.9.4. Siew 151
4.9.5. Ochrona łanu 153
4.9.6. Zbiór 155
5. Jęczmień (Władysław Szempliński, Wojciech Budzyński, Stanisław Bielski) 157
5.1. Pochodzenie i historia uprawy 157
5.2. Znaczenie gospodarcze 158
5.3. Skład chemiczny 159
5.4. Właściwości biologiczne 163
5.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 169
5.6. Wymagania klimatyczne 171
5.7. Wymagania glebowe 173
5.8. Technologia uprawy jęczmienia ozimego 173
5.8.1.Przedplon 173
5.8.2. Uprawa roli 174
5.8.3. Nawożenie 175
5.8.4. Siew 176
5.8.5. Ochrona łanu 178
5.8.6. Zbiór 181
5.9. Technologia uprawy jęczmienia jarego 181
5.9.1. Przedplon 181
5.9.2. Uprawa roli 182
5.9.3. Nawożenie 182
5.9.4. Siew 185
5.9.5. Ochrona łanu 187
5.9.6. Zbiór 189
6. Owies (Władysław Szempliński, Wojciech Budzyński, Stanisław Bielski) 191
6.1. Pochodzenie i historia uprawy 191
6.2. Znaczenie gospodarcze 192
6.3. Skład chemiczny 192
6.4. Właściwości biologiczne 194
6.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 200
6.6. Wymagania klimatyczne 201
6.7. Wymagania glebowe 202
6.8. Technologia uprawy 202
6.8.1. Przedplon 202
6.8.2. Uprawa roli 203
6.8.3. Nawożenie 204
6.8.4. Siew 206
6.8.5. Ochrona łanu 208
6.8.6. Zbiór 209
7. Mieszanki i mieszaniny zbożowe (Władysław Szempliński,
Wojciech Budzyński, Stanisław Bielski) 211
8. Sorgo uprawne (Józef Sowiński, Lilianna Głąb) 225
8.1. Pochodzenie i historia uprawy 225
8.2. Znaczenie gospodarcze. 227
8.3. Skład chemiczny 230
8.4. Właściwości biologiczne 233
8.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 238
8.6. Wymagania klimatyczne 240
8.7. Wymagania glebowe 242
8.8. Technologia uprawy 243
8.8.1. Przedplon 243
8.8.2. Uprawa roli 243
8.8.3. Nawożenie 244
8.8.4. Siew 245
8.8.5. Ochrona łanu 247
8.8.6. Zbiór 248
9. Kukurydza (Tadeusz Michalski) 251
9.1. Pochodzenie i historia uprawy 251
9.2. Znaczenie gospodarcze. 253
9.3. Skład chemiczny i kierunki wykorzystania 257
9.4. Właściwości biologiczne 259
9.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 266
9.5.1. Hodowla odmian mieszańcowych 266
9.5.2. Typy hodowlane odmian 268
9.5.3. Cele i kierunki hodowli 270
9.6. Wymagania klimatyczne i rejonizacja uprawy 272
9.7. Wymagania glebowe. 275
9.8. Dobór odmian i rejonizacja uprawy 276
9.9. Technologia uprawy 279
9.9.1. Stanowisko w zmianowaniu 280
9.9.2. Uprawa roli 285
Tradycyjny system uprawy 285
Uprawa konserwująca 287
9.9.3. Nawożenie 289
Wymagania pokarmowe 290
Azot 290
Fosfor i potas 292
Magnez i siarka 293
Nawożenie organiczne 294
Nawożenie mikroskładnikami 295
9.9.4. Siew 296
9.9.5. Ochrona łanu 300
Ograniczanie zachwaszczenia 301
Choroby i szkodniki. 304
9.9.6. Zbiór i konserwacja kukurydzy kiszonkowej 307
Termin zbioru 307
Technika zbioru i rozdrobnienie 312
9.9.7. Zbiór i konserwacja kukurydzy ziarnowej 313
Zbiór na ziarno 315
Zbiór kukurydzy na paszę z kolb 316
Konserwacja mokrego ziarna i kolb 318
10. Gryka (Władysław Szempliński, Bogdan Dubis) 321
10.1. Pochodzenie i historia uprawy 321
10.2. Znaczenie gospodarcze 321
10.3. Skład chemiczny 323
10.4. Właściwości biologiczne 325
10.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 327
10.6. Wymagania klimatyczne 328
10.7. Wymagania glebowe 329
10.8. Technologia uprawy 330
10.8.1. Przedplon 330
10.8.2. Uprawa roli 331
10.8.3. Nawożenie 331
10.8.4. Siew 332
10.8.5. Ochrona łanu 335
10.8.6. Zbiór. 337
Literatura 339

Część VII. Rośliny okopowe Arkadiusz Artyszak Barbara Sawicka Zdzisław Wyszyński
1. Burak cukrowy (Zdzisław Wyszyński, Arkadiusz Artyszak) 345
1.1. Pochodzenie i historia uprawy 345
1.2. Znaczenie gospodarcze. 350
1.3. Skład chemiczny 355
1.4. Właściwości biologiczne 357
1.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 362
1.6. Wymagania klimatyczne 364
1.7. Wymagania glebowe. 367
1.8. Technologie uprawy 367
1.8.1. Przedplon 369
1.8.2. Uprawa roli 370
1.8.3. Nawożenie 372
1.8.4. Siew 378
1.8.5. Ochrona łanu 381
1.8.6. Zbiór 390
2. Ziemniak (Barbara Sawicka). 395
2.1. Pochodzenie i historia uprawy 395
2.2. Znaczenie gospodarcze. 398
2.3. Skład chemiczny 403
2.4. Właściwości biologiczne 410
2.4.1. Wartość gospodarcza odmian. 415
2.5. Postęp biologiczny i kierunki hodowli 419
2.6. Wymagania klimatyczne 422
2.7. Wymagania glebowe. 424
2.8. Systemy uprawy 425
2.8.1. Przedplon 425
2.8.2. Uprawa roli 427
Pożniwna i jesienna uprawa roli. 427
Wiosenna uprawa roli 428
Uproszczenia w uprawie 429
2.8.3. Nawożenie 430
2.8.4. Dobór odmian 440
2.8.5. Przygotowanie sadzeniaków do sadzenia i sadzenie 440
2.8.6. Technologie uprawy 446
Technologie uprawy ziemniaka jadalnego 447
Technologia uprawy ziemniaka dla przemysłu spożywczego 453
Technologia produkcji nasiennej 459
Ocena materiału rozmnożeniowego 481
2.8.7. Nawadnianie 490
2.8.8. Ochrona łanu 491
Ochrona przed chwastami 492
Ochrona przed chorobami 498
Ochrona przed szkodnikami 503
Ogólne zasady stosowania środków ochrony roślin w IP 505
2.8.9. Zbiór 507
2.8.10. Przechowywanie. 509
Technologia przechowywania 509
Zasady utrzymania optymalnych warunków w przechowalni 512
Literatura 517
Indeks. 521

TOM 3

Część VIIIRośliny bobowate grubonasienne (strączkowe) Dorota Bobrecka-Jamro Gabriel Fordoński Andrzej Kotecki Marcin Kozak Janusz Prusiński Agnieszka Pszczółkowska Ewa Szpunar-Krok
Jerzy Szukała
1Zagadnienia ogólne (Andrzej Kotecki, Marcin Kozak) 21
1.1Znaczenie gospodarcze21
1.2Skład chemiczny 27
1.2.1Nasiona 27
1.2.2Części wegetatywne 34
1.3Biologia rozwoju 36
1.3.1Systematyka botaniczna i rozwój roślin 36
1.3.2Symbioza39
2Łubin wąskolistny (Jerzy Szukała) 43
2.1Pochodzenie i historia uprawy 43
2.2Znaczenie gospodarcze 43
2.3Skład chemiczny 46
2.4Właściwości biologiczne 50
2.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 52
2.6Wymagania klimatyczne 54
2.7Wymagania glebowe 55
2.8Technologie uprawy 55
2.8.1Przedplon 57
2.8.2Uprawa roli 58
2.8.3Nawożenie 58
2.8.4Siew 60
2.8.5Ochrona łanu 61
2.8.6Zbiór 63
3Łubin żółty (Janusz Prusiński) 65
3.1Pochodzenie i historia uprawy 65
3.2Znaczenie gospodarcze 66
3.3Skład chemiczny 66
3.4Właściwości biologiczne 69
3.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 72
3.6Wymagania klimatyczne 73
3.7Wymagania glebowe74
3.8Technologie uprawy 74
3.8.1Przedplon 75
3.8.2Uprawa roli 76
3.8.3Nawożenie 76
3.8.4Siew 77
3.8.5Ochrona łanu 79
3.8.6Zbiór 79
4Łubin biały (Janusz Prusiński, Jerzy Szukała) 81
4.1Pochodzenie i historia uprawy 81
4.2Znaczenie gospodarcze81
4.3Skład chemiczny 83
4.4Właściwości biologiczne 85
4.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 87
4.6Wymagania klimatyczne 89
4.7Wymagania glebowe90
4.8Technologie uprawy 90
4.8.1Przedplon 91
4.8.2Uprawa roli 91
4.8.3Nawożenie 92
4.8.4Siew 92
4.8.5Ochrona łanu 92
4.8.6Zbiór 93
5Groch (Andrzej Kotecki, Marcin Kozak) 95
5.1Pochodzenie i historia uprawy 95
5.2Znaczenie gospodarcze95
5.3Skład chemiczny i kierunki użytkowania97
5.3.1Nasiona 97
5.3.2Części wegetatywne 99
5.4Właściwości biologiczne 100
5.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 103
5.6Wymagania klimatyczne 107
5.7Wymagania glebowe108
5.8Uprawa na nasiona 108
5.8.1Przedplon 108
5.8.2Uprawa roli 109
5.8.3Nawożenie 109
5.8.4Siew 111
5.8.5Ochrona łanu 112
5.8.6Zbiór 115
5.8.7Uproszczenia w uprawie roli 117
5.8.8Uprawa w siewie mieszanym 118
5.8.9Uprawa na zieloną masę 119
6Bobik (Agnieszka Pszczółkowska, Gabriel Fordoński) 121
6.1Pochodzenie i historia uprawy 121
6.2Znaczenie gospodarcze122
6.3Skład chemiczny 124
6.4Właściwości biologiczne 127
6.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 131
6.6Wymagania klimatyczne 132
6.7Wymagania glebowe132
6.8Technologie uprawy 133
6.8.1Przedplon 133
6.8.2Uprawa roli 133
6.8.3Nawożenie 134
6.8.4Siew 135
6.8.5Ochrona łanu 136
6.8.6Zbiór 140
7Wyka (Marcin Kozak, Andrzej Kotecki) 141
7.1Pochodzenie i historia uprawy 141
7.2Znaczenie gospodarcze142
7.3Skład chemiczny i kierunki użytkowania143
7.3.1Nasiona 143
7.3.2Części wegetatywne 144
7.4Charakterystyka biologiczna 145
7.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 149
7.6Wymagania klimatyczne 149
7.7Wymagania glebowe150
7.8Uprawa na nasiona 150
7.8.1Wyka siewna 150
Przedplon 150
Uprawa roli151
Nawożenie 151
Siew 152
Ochrona łanu 155
Zbiór 156
7.8.2Wyka kosmata 157
Przedplon i uprawa roli 157
Nawożenie 157
Siew 157
Ochrona łanu i zbiór 158
7.9Uprawa na zieloną masę 159
7.9.1Wyka siewna 159
7.9.2Wyka kosmata 160
8Soja (Dorota Bobrecka-Jamro, Ewa Szpunar-Krok) 161
8.1Pochodzenie i historia uprawy 161
8.2Znaczenie gospodarcze164
8.3Skład chemiczny 170
8.4Właściwości biologiczne 174
8.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 178
8.6Wymagania klimatyczne 185
8.7Wymagania glebowe186
8.8Technologia uprawy 186
8.8.1Przedplon 186
8.8.2Uprawa roli 188
8.8.3Nawożenie 189
8.8.4Siew 193
8.8.5Ochrona łanu 196
8.8.6Zbiór 201
9Fasola (Ewa Szpunar-Krok, Dorota Bobrecka-Jamro)207
9.1Pochodzenie i historia uprawy 207
9.2Znaczenie gospodarcze208
9.3Skład chemiczny 210
9.4Właściwości biologiczne 213
9.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 217
9.6Wymagania klimatyczne 218
9.7Wymagania glebowe219
9.8Technologia uprawy 219
9.8.1Przedplon 219
9.8.2Uprawa roli 220
9.8.3Nawożenie221
9.8.4Siew 222
9.8.5Ochrona łanu 223
9.8.6Zbiór 229
Literatura 231

Część IXRośliny bobowate drobnonasienne Jadwiga Andrzejewska Grażyna Harasimowicz-Hermann 1Zagadnienia ogólne (Jadwiga Andrzejewska, Grażyna Harasimowicz-Hermann)239
1.1Znaczenie gospodarcze239
1.2Skład chemiczny 242
1.3Biologia rozwoju 244
2Lucerna siewna i mieszańcowa (Jadwiga Andrzejewska,
Grażyna Harasimowicz-Hermann)249
2.1Pochodzenie i historia uprawy 249
2.2Znaczenie gospodarcze250
2.3Skład chemiczny 250
2.4Właściwości biologiczne 251
2.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 253
2.6Wymagania klimatyczne 254
2.7Wymagania glebowe254
2.8Technologia uprawy 255
2.8.1Przedplon 255
2.8.2Uprawa roli 255
2.8.3Nawożenie 256
2.8.4Siew 257
2.8.5Ochrona łanu 259
2.8.6Zbiór 260
2.9Uprawa lucerny w mieszankach z trawami 261
2.10Produkcja nasienna 262
3Koniczyna czerwona (Grażyna Harasimowicz-Hermann,
Jadwiga Andrzejewska)265
3.1Pochodzenie i historia uprawy 265
3.2Znaczenie gospodarcze266
3.3Skład chemiczny 266
3.4Właściwości biologiczne 267
3.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 271
3.6Wymagania klimatyczne 271
3.7Wymagania glebowe272
3.8Technologia uprawy 272
3.8.1Przedplon 272
3.8.2Uprawa roli 273
3.8.3Nawożenie 274
3.8.4Siew 275
3.8.5Ochrona łanu 278
3.8.6Zbiór 279
3.9Uprawa koniczyny czerwonej w mieszankach z trawami 280
3.10Produkcja nasienna 281
4Seradela pastewna (Grażyna Harasimowicz-Hermann,
Jadwiga Andrzejewska)283
4.1Pochodzenie i historia uprawy 283
4.2Znaczenie gospodarcze283
4.3Skład chemiczny 284
4.4Właściwości biologiczne 285
4.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 287
4.6Wymagania klimatyczne 287
4.7Wymagania glebowe 287
4.8Technologia uprawy 287
4.8.1Przedplon 287
4.8.2Uprawa roli 287
4.8.3Nawożenie 287
4.8.4Siew 288
4.8.5Ochrona łanu 288
4.8.6Zbiór 289
4.9Uprawa na nasiona 289
Literatura 291

Część XRośliny oleiste Iwona Bartkowiak-Broda Krzysztof Jankowski Marek Kołodziejczyk Andrzej Kotecki Marcin Kozak Bogdan Kulig Magdalena Serafin-Andrzejewska
1Zagadnienia ogólne 297
1.1Znaczenie gospodarcze i kierunki użytkowania (Krzysztof Jankowski) 297
1.2Charakterystyka tłuszczów roślinnych (Iwona Bartkowiak-Broda) 301
1.3Charakterystyka nietłuszczowej reszty nasion (Iwona Bartkowiak-Broda) 303
2Rzepak ozimy i jary 305
2.1Pochodzenie i historia uprawy (Krzysztof Jankowski) 305
2.2Znaczenie gospodarcze (Krzysztof Jankowski) 306
2.3Skład chemiczny (Iwona Bartkowiak-Broda) 310
2.4Właściwości biologiczne (Krzysztof Jankowski)312
2.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli (Iwona Bartkowiak-Broda) 317
2.6Wymagania klimatyczne (Krzysztof Jankowski) 320
2.7Wymagania glebowe (Krzysztof Jankowski) 326
2.8Rzepak ozimy (Krzysztof Jankowski) 328
2.8.1Technologie uprawy 328
Przedplon 328
Uprawa roli331
Nawożenie 338
Siew 352
Chemiczna regulacja wzrostu 356
Ochrona łanu 358
Zbiór 373
2.9Rzepak jary (Krzysztof Jankowski) 377
2.9.1Technologia uprawy 377
Przedplon 377
Uprawa roli377
Nawożenie 378
Siew 380
Chemiczna regulacja wzrostu 380
Ochrona łanu 381
Zbiór 383
3Gorczyca biała (Magdalena Serafin-Andrzejewska,
Marcin Kozak, Andrzej Kotecki)385
3.1Pochodzenie i historia uprawy 385
3.2Znaczenie gospodarcze385
3.3Skład chemiczny 387
3.4Właściwości biologiczne 387
3.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 389
3.6Wymagania klimatyczne 389
3.7Wymagania glebowe389
3.8Technologia uprawy 389
3.8.1Przedplon 389
3.8.2Uprawa roli 390
3.8.3Nawożenie 390
3.8.4Siew 390
3.8.5Ochrona łanu 391
3.8.6Zbiór 392
4Rzodkiew oleista (Marek Kołodziejczyk, Bogdan Kulig)393
4.1Pochodzenie i historia uprawy 393
4.2Znaczenie gospodarcze393
4.3Skład chemiczny 394
4.4Właściwości biologiczne 394
4.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 395
4.6Wymagania klimatyczne 396
4.7Wymagania glebowe396
4.8Technologia uprawy 397
4.8.1Przedplon 397
4.8.2Uprawa roli 397
4.8.3Nawożenie 397
4.8.4Siew 397
4.8.5Ochrona łanu 398
4.8.6Zbiór 399
5Lnianka (Bogdan Kulig, Marek Kołodziejczyk) 401
5.1Pochodzenie i historia uprawy 401
5.2Znaczenie gospodarcze402
5.3Skład chemiczny 402
5.4Właściwości biologiczne 403
5.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 403
5.6Wymagania klimatyczne 404
5.7Wymagania glebowe404
5.8Technologia uprawy 404
5.8.1Przedplon 404
5.8.2Uprawa roli 404
5.8.3Nawożenie 405
5.8.4Siew 405
5.8.5Ochrona łanu 405
5.8.6Zbiór 406
6Len oleisty (Bogdan Kulig, Marek Kołodziejczyk) 407
6.1Pochodzenie i historia uprawy 407
6.2Znaczenie gospodarcze407
6.3Skład chemiczny 409
6.4Właściwości biologiczne 410
6.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 411
6.6Wymagania klimatyczne 411
6.7Wymagania glebowe412
6.8Technologie uprawy 412
6.8.1Przedplon 412
6.8.2Uprawa roli 413
6.8.3Nawożenie 413
6.8.4Siew 414
6.8.5Ochrona łanu 414
6.8.6Zbiór 415
7Mak siewny (Marek Kołodziejczyk, Bogdan Kulig) 417
7.1Pochodzenie i historia uprawy 417
7.2Znaczenie gospodarcze417
7.3Skład chemiczny 418
7.4Właściwości biologiczne 419
7.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 420
7.6Wymagania klimatyczne 421
7.7Wymagania glebowe421
7.8Technologia uprawy 422
7.8.1Przedplon 422
7.8.2Uprawa roli 422
7.8.3Nawożenie 422
7.8.4Siew 423
7.8.5Ochrona łanu 424
7.8.6Zbiór 428
Literatura 429

Część XIRośliny włókniste Grażyna Mańkowska Jerzy Mańkowski Krzysztof Pudełko 1Zagadnienia ogólne (Krzysztof Pudełko, Jerzy Mańkowski, Grażyna Mańkowska) 435
1.1Znaczenie gospodarcze i kierunki użytkowania 435
1.2Kierunki wykorzystania roślin włóknistych łodygowych 448
1.3Pozyskanie włókna łykowego i jego jakość 453
1.3.1Przerób słomy na turbinach 453
1.3.2Przerób wytrzepów na pakularce 454
1.3.3Dekortykacja 455
2Len włóknisty (Jerzy Mańkowski, Grażyna Mańkowska,
Krzysztof Pudełko) 459
2.1Pochodzenie i historia uprawy 459
2.2Znaczenie gospodarcze459
2.3Skład chemiczny 461
2.4Właściwości biologiczne 463
2.4Postęp biologiczny i kierunki hodowli 471
2.6Wymagania klimatyczne 472
2.7Wymagania glebowe474
2.8Technologia uprawy 475
2.8.1Przedplon 475
2.8.2Uprawa roli 475
2.8.3Nawożenie 476
2.8.4Siew 477
2.8.5Ochrona łanu 478
Ochrona przed chwastami dwuliściennymi 479
Ochrona przed chwastami jednoliściennymi 479
2.8.6Zbiór 482
Maszyny do zbioru 482
2.8.7Roszenie 484
3Konopie włókniste (Grażyna Mańkowska, Jerzy Mańkowski,
Krzysztof Pudełko) 487
3.1Pochodzenie i historia uprawy 487
3.2Znaczenie gospodarcze 488
3.3Skład chemiczny 491
3.4Właściwości biologiczne 493
3.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 497
3.6Wymagania klimatyczne 498
3.7Wymagania glebowe499
3.8Technologia uprawy 499
3.8.1Przedplon 499
3.8.2Uprawa roli 500
3.8.3Nawożenie 500
3.8.4Siew 501
3.8.5Ochrona łanu 502
3.8.6Zbiór 503
Literatura 507

Część XIIRośliny specjalne Barbara Kołodziej Danuta Sugier Czesław Szewczuk
1Tytoń (Barbara Kołodziej) 511
1.1Pochodzenie i historia uprawy 511
1.2Znaczenie gospodarcze513
1.3Skład chemiczny 516
1.4Właściwości biologiczne 516
1.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 518
1.6Wymagania klimatyczne 519
1.7Wymagania glebowe520
1.8Technologia uprawy 521
1.8.1Przedplon 522
1.8.2Uprawa roli 522
1.8.3Nawożenie 522
1.8.4Produkcja rozsady 524
1.8.5Wysadzanie rozsady 527
1.8.6Ochrona plantacji528
1.8.7Zbiór 532
2Chmiel (Czesław Szewczuk) 537
2.1Pochodzenie i historia uprawy 537
2.2Znaczenie gospodarcze537
2.3Skład chemiczny i przetworzone produkty szyszek 538
2.4Właściwości biologiczne 540
2.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 543
2.6Wymagania klimatyczne 545
2.7Wymagania glebowe545
2.8Technologia uprawy 546
2.8.1Przedplon 546
2.8.2Uprawa roli 547
2.8.3Nawożenie 547
2.8.4Zakładanie plantacji 551
2.8.5Prowadzenie plantacji 552
2.8.6Ochrona plantacji 554
2.8.7Zbiór, suszenie i magazynowanie szyszek 557
3Wierzba (Danuta Sugier) 559
3.1Pochodzenie i historia uprawy 559
3.2Znaczenie gospodarcze 560
3.3Skład chemiczny 561
3.4Właściwości biologiczne 563
3.5Postęp biologiczny i kierunki hodowli 567
3.6Wymagania klimatyczne 568
3.7Wymagania glebowe 569
3.8Technologia uprawy 569
3.8.1Uprawa roli 569
3.8.2Nawożenie 570
3.8.3Zakładanie plantacji 571
3.8.4Pielęgnacja plantacji 574
3.8.5Zbiór 575
Literatura 579

Część XIIIMiędzyplony Edward Wilczewski
1Zagadnienia ogólne 583
2Międzyplony ścierniskowe 589
2.1Wstęp 589
2.2Wymagania środowiskowe 589
2.3Dobór gatunków i ich przeznaczenie 590
2.4Technologia uprawy 592
2.4.1Uprawa roli 592
2.4.2Nawożenie 593
2.4.3Siew 594
2.4.4Zbiór 596
3Międzyplony ozime 597
3.1Wstęp597
3.2Dobór gatunków i ich przeznaczenie 598
3.3Technologia uprawy 599
3.3.1Uprawa roli 599
3.3.2Nawożenie 600
3.3.3Siew 601
3.3.4Zbiór 602
4Plony wtóre 605
4.1Znaczenie gospodarcze605
4.2Dobór gatunków i ich przeznaczenie 605
4.3Technologia uprawy 606
4.3.1Uprawa roli 606
4.3.2Nawożenie 606
4.3.3Siew lub sadzenie 607
4.3.4Zbiór 607
5Wsiewki międzyplonowe 609
5.1Wstęp609
5.2Dobór gatunków i ich przeznaczenie 610
5.3Technologia uprawy 612
5.3.1Uprawa roli 612
5.3.2Nawożenie 612
5.3.3Siew 613
5.3.4Zbiór rośliny ochronnej i wsiewki 614
Literatura 617
Indeks619