Systematyka gleb Polski

Szóste wydanie Systematyki Gleb Polski (SGP6), przygotowane przez Komisję Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego stara się wypełnić powyższą misję i oczekiwania różnych środowisk użytkowników profesjonalnej klasyfikacji gleb. SGP6 kontynuuje tradycję poprzednich edycji Systematyki Gleb Polski, w szczególności jej piątego wydania, w aspekcie konsekwentnego stosowania precyzyjnie i ilościowo scharakteryzowanych poziomów, właściwości i materiałów diagnostycznych. Obiektywizacja, a w pewnym sensie „cyfryzacja" kryteriów Systematyki nie oznacza zerwania z tradycjami gleboznawstwa genetycznego. Wszystkie jednostki systematyczne w SGP6 zostały wyznaczone w ścisłym nawiązaniu do ich genezy, niektóre wręcz celowo wyodrębniono dla uwypuklenia wpływu różnych ścieżek rozwoju gleb na ich współczesną morfologię, właściwości i funkcje, nawet jeśli nie zostało to wprost napisane w kryteriach klasyfikacyjnych. Istotą zasadniczych zmian w kolejnych wydaniach Systematyki jest dążenie do opracowania jak najtrafniejszych ilościowych i morfologicznych wskaźników charakteryzujących efekty procesów glebotwórczych (a także procesów geomorfologicznych i wpływu człowieka) w miejsce samych procesów, których traktowanie jako kryteriów klasyfikacyjnych skutkuje subiektywnym nazywaniem gleb, w zależności od wiedzy, doświadczenia oraz zapatrywań badacza. Podsumowując, SGP6 jest w pełni przyrodniczogenetyczną klasyfikacją gleb, wyraźnie nawiązującą do różnorodnych tradycji gleboznawstwa polskiego, a jednocześnie podążającą za potrzebami i oczekiwaniami współczesnych odbiorców, zarówno w zakresie nowych jednostek klasyfikacyjnych, jak i rozwiązań o charakterze technicznym. Wśród najważniejszych cech SGP6 wymienić należy m.in.: (a) zachowanie zasadniczych koncepcji teoretycznych piątego wydania systematyki, (b) utrzymanie trójstopniowej hierarchicznej struktury systematyki na wyższym poziomie (rząd-typ-podtyp) z rozbudowaniem kategorii niehierarchicznych na niższym poziomie (wprowadzenie odmian gleb), (c) zmniejszenie liczby rzędów do 9 i liczby typów do 30, (d) wprowadzenie nowej koncepcji podtypu i elastycznych zasad łączenia podtypów, (e) rozszerzenie zakresu klasyfikacji gleb technogenicznych, idące w ślad za poszerzeniem definicji gleby, (f) zaliczenie gleb wytworzonych z silnie węglanowych utworów limnicznych do rędzin, (g) wyodrębnienie podtypu dla „ogłowionych" erozyjnie gleb płowych o morfologii zbliżonej do gleb brunatnych, (h) kompleksowe ujęcie problemu zasolenia, sodyfikacji i alkalizacji gleb, (i) wprowadzenie eliminacyjnego klucza do rzędów i typów oraz hierarchicznej listy podtypów. Żywimy nadzieję, że szóste wydanie Systematyki Gleb Polski zmodernizowane i uelastycznione w efekcie rozległej analizy dostępnych materiałów źródłowych, analizy problemów współczesnej kartografii gleb i scalania informacji gleboznawczej z różnych źródeł, w tym historycznych, a przede wszystkim — kilkuletnich dyskusji kameralnych i terenowych w gronie Komisji Genezy Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG oraz całego Towarzystwa, pozwoli na jeszcze bardziej precyzyjną i wszechstronną charakterystykę zasobów glebowych Polski, ich różnorodności oraz funkcji środowiskowych i użytkowych, oraz stanie się impulsem i platformą dla nowych opracowań kartograficznych, nowej generacji baz danych o środowisku glebowym oraz nowych interdyscyplinarnych opracowań naukowych na najwyższym światowym poziomie.

Spis treści:

1. Przedmowa 7
2. Wprowadzenie 9
2.1. Definicja gleby - przedmiotu klasyfikacji 9
2.2. Struktura systematyki i jednostki klasyfikacyjne 9 rzędów gleb Polski 14
2.3. Zasady klasyfikowania (nazywania) gleb 15
2.4. Zasady klasyfikacji gleb pogrzebanych 16
2.5. Zastosowane skróty 17
3. Poziomy, materiały i właściwości diagnostyczne 19
3.1. Definicje oraz symbole poziomów i warstw glebowych 19
3.2. Poziomy diagnostyczne 22
3.2.1. Powierzchniowe organiczne poziomy diagnostyczne 22
3.2.2. Powierzchniowe mineralne poziomy diagnostyczne 24
3.2.3. Podpowierzchniowe poziomy diagnostyczne 27
3.3. Diagnostyczne materiały glebowe 34
3.3.1. Pojęcia ogólne 34
3.3.2. Torfy 34
3.3.3. Materiały limniczne 35
3.3.4. Mineralne materiały diagnostyczne 39
3.3.5. Antropogeniczne materiały diagnostyczne 42
3.4. Diagnostyczne właściwości gleb 43
4. Klucz do rzędów, typów i podtypów 55
5. Odmiany gleb 73
6. Charakterystyka rzędów, typów i podtypów 79
Rząd 1. Gleby słabo ukształtowane (S) 79
Typ 1.1. Gleby inicjalne (SI) 80 Typ
1.2. Rankery (SQ) 84 Typ
1.3. Rędziny właściwe (SR) 88 Typ
1.4. Mady właściwe (SF) 92 Typ
1.5. Gleby deluwialne właściwe (SL) 95 Typ
1.6. Arenosole (SN) 98
1.7. Regosole (SY) 101
Rząd 2. Gleby brunatnoziemne (B) 104
Typ 2.1. Gleby brunatne (BB) 105
Typ 2.2. Rędziny brunatne (BR) 110
Typ 2.3. Mady brunatne (BF) 113
Typ 2.4. Gleby ochrowe (BH) 116
Typ 2.5. Gleby rdzawe (By) 118
Rząd 3. Gleby bielicoziemne (L) 123
Typ 3.1. Gleby bielicowe (LA) 124
Rząd 4. Gleby płowoziemne (P) 131
Typ 4.1. Gleby płowe (PP) 132
Rząd 5. Gleby czarnoziemne (C) 139
Typ 5.1. Czarnoziemy (CC) 140
Typ 5.2. Czarne ziemie (CD) 142
Typ 5.3. Rędziny czarnoziemne (CR) 147
Typ 5.4. Mady czarnoziemne (CF) 149
Typ 5.5. Gleby deluwialne czarnoziemne (CL) 152
Typ 5.6. Gleby murszowate (CU) 155
Typ 5.7. Gleby szare (CS) 159
Rząd 6. Gleby pęczniejące (W) 163
Typ 6.1. Wertisole (WW) 164
Rząd 7. Gleby glejoziemne (G) 165
Typ 7.1. Gleby gruntowo-glejowe (GG) 166
Typ 7.2. Gleby opadowo-glejowe (GO) 172
Rząd 8. Gleby organiczne (0) 176
Typ 8.1. Gleby torfowe (OT) 177
Typ 8.2. Gleby limnowe (OJ) 181
Typ 8.3. Gleby murszowe (OM) 184
Typ 8.4. Gleby ściółkowe (0E) 187
Rząd 9. Gleby antropogeniczne (A) 189
Typ 9.1. Gleby kulturoziemne (AK) 190
Typ 9.2. Gleby technogeniczne (AX) 192 7.
Metody analiz laboratoryjnych 201
8. Literatura 207
9. English summary 215
10. Fotografie typów gleb 217
11. Aneks. Przewodnik terenowy do opisu gleb 237