Parki narodowe a funkcje turystyczne i gospodarcze gmin terytorialnie powiązanych

Struktura pracy Praca składa się z pięciu rozdziałów, wstępu oraz - obejmującego wnioski z badań i rekomendacje - zakończenia.
Rozdział 1. „Funkcja turystyczna w świetle wybranych teorii rozwoju regionalnego" zawiera uzasadnienie badań nad funkcją turystyczną w kontekście rozwoju regionalnego. Dokonano w nim wprowadzenia dotyczącego rozwoju ekonomiki regionalnej oraz geografii turyzmu ze szczególnym uwzględnieniem możliwości, jakie daje geografia turyzmu w zakresie delimitacji turystycznych jednostek przestrzennych. Zwrócono uwagę na wpływ procesu globalizacji oraz teorii ekorozwoju na opisywane zagadnienia. Przedstawiono, wybrane przy przyjęciu kryterium użyteczności do wskazania powiązań pomiędzy rozwojem regionalnym a funkcją turystyczną, teorie rozwoju regionalnego, tj. teorię bazy ekonomicznej, teorię biegunów wzrostu oraz teorię lokalizacji. Należy podkreślić, że teoria bazy ekonomicznej i teoria biegunów wzrostu stanowiły bezpośrednią inspirację hipotez badawczych oraz celu poznawczego.
Rozdział 2. „Wybrane aspekty funkcjonowania parków narodowych" rozpoczyna przedstawienie podstawowych informacji o parkach narodowych, ich ustawowych zadań i funkcji. Zwrócono uwagę na kwestie finansowania działalności parku narodowego, zarządzanie parkiem narodowym oraz znaczenie badanego obszaru dla gmin terytorialnie powiązanych. Następnie podjęto tematykę otoczenia parków narodowych. Rozważania rozpoczyna próba identyfikacji interesariuszy - warto podkreślić, że wykroczono poza perspektywę krajową. Następnie zagadnienie otoczenia badanych jednostek zostało rozpatrzone z perspektywy wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich i niezurbanizowanych -w sposób szczególny uwzględniono konsekwencje zjawiska depopulacji oraz turystycznej funkcji wsi. Refleksje nad otoczeniem parków narodowych zakończono odniesieniem do krajobrazu oraz architektury regionalnej.
W dalszej kolejności poruszono kwestie turystyki oraz edukacji jako aktywności w przestrzeni chronionej. Przedstawiono - istotne nie tylko dla obszarów chronionych - negatywne skutki turystyki. Wskazano wzajemne, występujące w przestrzeni parków narodowych, powiązania pomiędzy turystyką a edukacją przyrodniczą. Zwrócono także uwagę na finansowy aspekt rozwoju turystyki dla budżetu gmin. Rozdział kończy podsumowanie.
Rozdział 3. „Koncepcja badań nad funkcją turystyczną parków narodowych oraz wybranymi funkcjami gmin terytorialnie powiązanych" zawiera syntetyczne uzasadnienie podjętych badań oraz uporządkowany opis sekwencji poszczególnych działań badawczych zrealizowanych przez autorkę.
Rozdział 4. „Studia nad rozwojem funkcji turystycznej w przestrzeni gmin i parku narodowego" składa się z krótkiego wprowadzenia oraz czterech podrozdziałów. Podrozdziały od 1 do 3 są konsekwencją podziału parków narodowych według kryterium stanowiącego kompilację typu krajobrazu oraz wiodących ekosystemów podległych ochronie - wyróżniono nizinne (12 szt.), wyżynne (3 szt.) oraz górskie (8 szt.) parki narodowe. Nizinne parki narodowe podzielono dodatkowo na: nadmorskie, pojezierne, leśne oraz rzeczne. Każdy z 23 parków narodowych został opisany według identycznego schematu obejmującego trzy punkty. W pierwszym punkcie pt.: „Przestrzeń, edukacja, udostępnianie - pryzmat parku narodowego" wskazano lokalizację, akty prawne stanowiące o powołaniu parku oraz określono powierzchnię obszaru chronionego, główne atrakcje przyrodnicze (przyroda ożywiona i nieożywiona), ofertę edukacji przyrodniczej, obiekty infrastruktury turystycznej i inne nieruchomości mające znaczenie dla turystyki. W dalszej kolejności wskazano możliwe na danym terenie rodzaje turystyki, zgromadzono informacje dotyczące intensywności ruchu turystycznego i określono miejsca jego koncentracji. Celem ujęcia finansowych aspektów edukacji przyrodniczej oraz udostępniania terenu parku narodowego przedstawiono generowane przez wspomniane funkcje koszty i przychody. Punkt drugi pt.: „Funkcja turystyczna gmin terytorialnie powiązanych" został wykonany przez pryzmat gmin powiązanych terytorialnie z danym parkiem narodowym. W ramach punktu drugiego wskazano lokalizację parku narodowego na tle granic administracyjnych gmin terytorialnie powiązanych, przedstawiono podstawowe informacje o gminach, powierzchnię gmin oraz powierzchnię parku narodowego w danej gminie, a także określono udział gminy w powierzchni parku narodowego i udział parku narodowego w powierzchni gminy. Następnie przedstawiono wyniki badań dotyczących poziomu rozwoju funkcji turystycznej. Punkt kończy odniesienie do zawartej w gminnych dokumentach strategicznych roli turystyki w przyszłości gminy oraz przedstawienie wydatków gminy w dziale 630 Turystyka. Punkt trzeci obejmuje krótkie podsumowanie. Ostatni - czwarty - podrozdział zawiera syntezę wyników badań połączoną z odniesieniem do wskazanych celów badawczych oraz założonych hipotez badawczych weryfikowa-nych w tej części pracy.
Rozdział 5. „Studia nad rozwojem wybranych funkcji gmin terytorialnie powiązanych z parkami narodowymi" zawiera cztery podrozdziały. Trzy pierwsze opracowano, opierając się na syntetycznych miarach rozwoju pozwalających na zbadanie poziomu funkcji ochrony przyrody (pierwszy podrozdział), funkcji turystycznej (drugi podrozdział) oraz funkcji gospodarczej (trzeci podrozdział) gmin terytorialnie powiązanych z parkami narodowymi. Czwarty podrozdział poświęcono zależnościom pomiędzy funkcją ochrony przyrody a pozostałymi badanymi funkcjami. Uwagi techniczne Powtarzające się pierwsze litery nazw parków narodowych były przyczyną, dla której celem utworzenia akronimów skrócono jedynie wyrażenie „park narodowy" do postaci PN. W ten sposób uniknięto powtórek wynikających z akronimów powstałych z pierwszych liter pełnej nazwy parków narodowych np.: KPN - Karkonoski Park Narodowy lub/i Kampinoski Park Narodowy, WPN - Wielkopolski Park Narodowy lub/i Wigierski Park Narodowy lub/i Woliński Park Narodowy. Specyfika nazewnictwa licznie wykorzystanych dokumentów gminnych wpłynęła na decyzję o zastosowaniu do nich odwołań w postaci przypisu dolnego. W odniesieniu do literatury przedmiotu zastosowano przypisy harwardzkie. Podziękowania Pani prof zw. dr hab. Danucie Strahl i Panu dr. hab. Jackowi Potockiemu, prof. UE, serdecznie dziękuję za trud recenzji i cenne wskazówki. Podziękowania za wieloletnią współpracę naukową i życzliwość składam na ręce Pana dr. hab. Ryszarda Brola, prof. UE. Pragnę także z całego serca podziękować Pani dr hab. Beacie Bal-Domańskiej za inspirujące dyskusje naukowe. Kierownikowi Katedry Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, mojemu przełożonemu, Panu dr. hab. inż. Szymonowi Szewrańskiemu, prof. nadzw., dziękuję za zaufanie i przyzwolenie na preferowany przeze mnie styl pracy. Pracownikom wszystkich 23 polskich parków narodowych - w szczególności Paniom Głównym Księgowym oraz Paniom i Panom Dyrektorom dziękuję za poświęcony mi czas. Bez Waszego wsparcia, chęci do udzielania informacji i udostępniania materiałów powstanie tej publikacji nie byłoby możliwe!