Opakowania i pakowanie żywności Wybrane zagadnienia

Podręcznik jest próbą usystematyzowania podstawowych wiadomości na temat zagadnień związanych z opakowaniami i pakowaniem. Starano się w nim przedstawić złożoność procesu doboru i oceny opakowań, w szczególności przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Poszczególne rozdziały obejmują zagadnienia, począwszy od ogólnych definicji opakowań i ich roli w procesie dostarczania produktów od producenta do konsumenta końcowego. Rola ta sprowadza się do konieczności spełniania bardzo różnych funkcji przez opakowania. Jedną z ważniejszych umiejętności jest prawidłowy dobór opakowań do produktów, jak również możliwość właściwej oceny prawidłowości zapakowania towarów. Wymaga to znajomości właściwości materiałów opakowaniowych w szerokim znaczeniu i pakowanych produktów, rozwiązań w zakresie konstrukcji opakowań jednostkowych, zbiorczych i transportowych oraz wiedzy z zakresu warunków, w jakich produkt i opakowanie mogą znaleźć się w drodze od producenta do odbiorcy końcowego (transport, magazynowanie itp.). Ważna jest również znajomość sposobów sprzedaży (marketing) oraz potrzeb nabywcy-konsumenta. W kolejnych rozdziałach omówiono cechy podstawowych materiałów opakowaniowych i opakowań z nich wytworzonych, sposoby projektowania, znakowania i pakowania opakowań. Scharakteryzowano również wymagania stawiane opakowaniom jednostkowym, zbiorczym i transportowym. Omówiono także zagadnienia związane z towaroznawczą oceną różnych opakowań rynkowych. Poszczególne rozdziały kończą się opisem ćwiczeń, które pozwalają studiującym na uzyskanie umiejętności w omawianym zakresie. Ideą przewodnią tej pracy jest umożliwienie uzyskania umiejętności i wiedzy w zakresie opakowalnictwa produktów spożywczych. Treści opracowania są zgodne z wymaganiami Krajowych Ram Kwalifikacyjnych przewidzianych dla studiów I stopnia — inżynierskich realizowanych na kierunkach: technologia żywności i żywienie człowieka, towaroznawstwo, bezpieczeństwo żywności lub pokrewnych. Opracowanie to może być przydatne także dla pracowników inżynieryjno-technicznych, przedsiębiorstw produkujących opakowania i żywność.

Spis treści:

Wstęp ... 7

1. KLASYFIKACJA I FUNKCJE OPAKOWAŃ – A. Żbikowska, K. Leszczyński ... 9
1.1. Wprowadzenie ... 9
1.2. Podstawy opakowalnictwa ... 10
1.2.1. Klasyfikacja opakowań ... 11
1.3. Funkcje opakowań ... 15
1.3.1. Funkcja ochronna ... 16
1.3.2. Funkcja logistyczna ... 16
1.3.3. Funkcja marketingowa ... 17
1.3.4. Funkcja ekonomiczna ... 19
1.3.5. Funkcja ekologiczna ... 20
1.3.6. Funkcja informacyjna ... 20
1.4. Ćwiczenie z oceny funkcji cech oraz przepisów prawnych dotyczących opakowań ... 21
1.4.1. Cel ćwiczenia ... 21
1.4.2. Wykonanie ćwiczenia ... 21
1.4.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 24

2. OPAKOWANIA Z TWORZYW SZTUCZNYCH – A. Florowska, M. Maszewska ... 27
2.1. Wprowadzenie ... 27
2.2. Surowce do otrzymywania tworzyw sztucznych ... 28
2.3. Wytwarzanie tworzyw sztucznych ... 28
2.3.1. Charakterystyka wybranych polimerów stosowanych w opakowalnictwie ... 30
2.3.2. Charakterystyka substancji pomocniczych stosowanych do modyfikacji właściwości polimerów ... 35
2.4. Przetwarzanie tworzyw sztucznych na opakowania ... 36
2.5. Rodzaje zamknięć opakowań z tworzyw sztucznych ... 39
2.6. Właściwości tworzyw sztucznych jako materiałów opakowaniowych ... 40
2.7. Tworzywa biodegradowalne jako alternatywa tworzyw sztucznych ... 41
2.8. Ćwiczenie z badania właściwości fizycznych opakowań z tworzyw sztucznych ... 42
2.8.1. Cel ćwiczenia ... 42
2.8.2. Wykonanie ćwiczenia ... 42
2.8.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 48

3. OPAKOWANIA Z PAPIERU I TEKTURY – K. Marciniak-Łukasiak, A. Florowska ... 49
3.1. Wprowadzenie ... 49
3.2. Surowce podstawowe oraz surowce pomocnicze wykorzystywane do produkcji wytworów papierniczych ... 49
3.3. Proces wytwarzania wytworów papierniczych ... 51
3.4. Wytwory papiernicze przeznaczone do produkcji opakowań ... 53
3.4.1. Bibułki ... 53
3.4.2. Papiery ... 53
3.4.3. Kartony ... 55
3.4.4. Tektury ... 55
3.5. Uszlachetnianie wyrobów papierniczych ... 57
3.6. Rodzaje opakowań z wytworów papierniczych ... 57
3.7. Materiały i wyroby papiernicze przeznaczone do kontaktu z żywnością ... 59
3.8. Ćwiczenie z badania właściwości fizyczno-chemicznych opakowań papierowych i tekturowych ... 60
3.8.1. Cel ćwiczenia ... 60
3.8.2. Wykonanie ćwiczenia ... 60
3.8.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 63

4. OPAKOWANIA METALOWE – K. Leszczyński, A. Żbikowska ... 65
4.1. Wprowadzenie ... 65
4.2. Materiały do produkcji opakowań metalowych ... 66
4.3. Lakiery ... 70
4.4. Klasyfikacja opakowań metalowych ... 71
4.4.1. Puszki ... 72
4.4.2. Pudełka ... 76
4.4.3. Opakowania aerozolowe i tuby ... 76
4.4.4. Opakowania z folii aluminiowej ... 76
4.5. Wymagania stawiane metalowym opakowaniom jednostkowym oraz ich cechy ... 77
4.6. Ćwiczenie z badania właściwości fizycznych opakowań metalowych ... 78
4.6.1. Cel ćwiczenia ... 78
4.6.2. Wykonanie ćwiczenia ... 79
4.6.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 82

5. OPAKOWANIA SZKLANE – M. Wroniak, K. Ratusz ... 85
5.1. Wprowadzenie ... 85
5.2. Skład szkła do produkcji opakowań ... 85
5.3. Technologia wytwarzania opakowań szklanych ... 87
5.4. Wymagania jakościowe i kontrola jakości opakowań szklanych ... 92
5.5. Rodzaje opakowań szklanych ... 95
5.6. Zamknięcia opakowań szklanych ... 97
5.7. Cechy opakowań szklanych ... 101
5.7.1. Zalety opakowań szklanych ... 101
5.7.2. Wady opakowań szklanych ... 102
5.8. Zagospodarowanie bezzwrotnych opakowań szklanych ... 102
5.9. Trendy na rynku opakowań szklanych ... 103
5.10. Ćwiczenie z badania właściwości opakowań szklanych ... 104
5.10.1. Cel ćwiczenia ... 104
5.10.2. Wykonanie ćwiczenia ... 104
5.10.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 105

6. OPAKOWANIA ZBIORCZE I TRANSPORTOWE – M. Wroniak, M. Maszewska ... 109
6.1. Wprowadzenie ... 109
6.2. Klasyfikacja opakowań zbiorczych i transportowych ... 109
6.3. Opakowania gotowe na półkę ... 113
6.4. Opakowanie jako forma ochrony ładunku ... 114
6.5. Rodzaje ładunków ... 115
6.6. Opakowania a logistyka ... 117
6.7. Dobór i rodzaje opakowań ... 118
6.8. Jednostki ładunkowe ... 119
6.9. Ładowanie i transport materiałów sypkich ... 124
6.10. System wymiarowy opakowań ... 124
6.11. Projektowanie opakowań zbiorczych i transportowych ... 127
6.12. Badanie i certyfikacja opakowań transportowych ... 128
6.13. Ćwiczenie z analizy techniczno-ekonomicznej opakowań ... 129
6.13.1. Cel ćwiczenia ... 129
6.13.2. Wykonanie ćwiczenia ... 130
6.13.3. Zadanie rachunkowe ... 131
6.13.4. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 131

7. WYTRZYMAŁOŚĆ MECHANICZNA MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH – A. Żbikowska, K. Marciniak-Łukasiak ... 135
7.1. Wprowadzenie ... 135
7.2. Ogólna charakterystyka właściwości mechanicznych wybranych materiałów opakowaniowych ... 135
7.2.1. Wytwory papiernicze ... 135
7.2.2. Wytwory papiernicze o podwyższonej wytrzymałości ... 136
7.2.3. Folie z tworzyw sztucznych ... 138
7.2.4. Folie modyfikowane ... 138
7.3. Tworzywa zgrzewalne jednorodne i kompleksowe ... 139
7.3.1. Laminaty nieprzezroczyste ... 140
7.3.2. Laminaty przezroczyste z polimerami ... 142
7.4. Przykładowe metody badań właściwości mechanicznych ... 142
7.4.1. Właściwości mechanicznie przy rozciąganiu ... 142
7.4.2. Wytrzymałość na przepuklenie ... 145
7.4.3. Opór przedarcia, wytrzymałość na rozdzieranie, odporność na zginanie i zgniatanie ... 145
7.5. Ćwiczenie z badania właściwości fizycznych materiałów opakowaniowych i zgrzewów polimerowych ... 147
7.5.1. Cel ćwiczenia ... 147
7.5.2. Wykonanie ćwiczenia ... 148
7.5.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 153

8. PAKOWANIE ŻYWNOŚCI – K. Marciniak-Łukasiak, K. Leszczyński, A. Żbikowska ... 155
8.1. Wprowadzenie ... 155
8.2. Dozowanie ... 155
8.3. Metody pakowania w modyfikowanej atmosferze ... 158
8.3.1. Pakowanie próżniowe ... 158
8.3.2. Pakowanie w atmosferze modyfikowanej i atmosferze kontrolowanej ... 159
8.4. Metody pakowania aseptycznego ... 162
8.5. Systemy pakowania ... 162
8.6. Zmiany zachodzące w żywności przechowywanej na przykładzie proszku mlecznego ... 165
8.7. Ćwiczenie z badania właściwości fizycznych materiałów opakowaniowych ... 166
8.7.1. Cel ćwiczenia i organizacja zajęć ... 166
8.7.2. Wykonanie ćwiczenia ... 167
8.7.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 170

9. ZNAKOWANIE OPAKOWAŃ – K. Ratusz, M. Wroniak ... 173
9.1. Wprowadzenie ... 173
9.2. Zasady znakowania opakowań ... 174
9.3. Znaki związane z ochroną środowiska ... 178
9.4. Kody kreskowe ... 180
9.5. Inne wybrane rodzaje kodów ... 183
9.6. Ćwiczenie z zakresu stosowania systemów znakowania opakowań ... 184
9.6.1. Cel ćwiczenia ... 184
9.6.2. Wykonanie ćwiczenia ... 184
9.6.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 185

10. PROJEKTOWANIE OPAKOWAŃ – K. Ratusz, A. Florowska ... 187
10.1. Wprowadzenie ... 187
10.2. Zasady projektowania opakowań ... 189
10.3. Etykietowanie opakowań żywności ... 192
10.4. Trendy w projektowaniu opakowań ... 194
10.5. Ćwiczenia z projektowania opakowań ... 196
10.5.1. Cel ćwiczenia ... 196
10.5.2. Wykonanie ćwiczenia ... 196
10.5.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 197

11. OCENA TOWAROZNAWCZA OPAKOWAŃ DO ŻYWNOŚCI – M. Wroniak, K. Leszczyński ... 199
11.1. Wprowadzenie ... 199
11.2. Jakość towarów a opakowania ... 200
11.3. Kontrola jakości towarów ... 201
11.4. Opakowanie w towaroznawstwie ... 202
11.5. Towaroznawstwo opakowań ... 203
11.6. Znakowanie opakowań ... 203
11.7. Ćwiczenie z oceny towaroznawczej opakowania handlowego ... 208
11.7.1. Cel ćwiczenia ... 208
11.7.2. Wykonanie ćwiczenia ... 208
11.7.3. Sprawozdanie z ćwiczeń ... 210